Le reti transfrontaliere locali nelle aree di confine montane. Analisi dei casi della Wipptal e della Cerdanya

Titolo Rivista ARCHIVIO DI STUDI URBANI E REGIONALI
Autori/Curatori Matteo Berzi, Antoni Durà Guimerà
Anno di pubblicazione 2018 Fascicolo 2018/121 Lingua Italiano
Numero pagine 23 P. 73-95 Dimensione file 449 KB
DOI 10.3280/ASUR2018-121004
Il DOI è il codice a barre della proprietà intellettuale: per saperne di più clicca qui

Qui sotto puoi vedere in anteprima la prima pagina di questo articolo.

Se questo articolo ti interessa, lo puoi acquistare (e scaricare in formato pdf) seguendo le facili indicazioni per acquistare il download credit. Acquista Download Credits per scaricare questo Articolo in formato PDF

Anteprima articolo

FrancoAngeli è membro della Publishers International Linking Association, Inc (PILA)associazione indipendente e non profit per facilitare (attraverso i servizi tecnologici implementati da CrossRef.org) l’accesso degli studiosi ai contenuti digitali nelle pubblicazioni professionali e scientifiche

L’obiettivo di questo articolo è di analizzare le reti transfrontaliere locali che si generano nei processi di cooperazione transfrontaliera attraverso lo studio di due casi specifici localizzati nelle Alpi e nei Pirenei. Per interpretare i processi di coope-razione transfrontaliera alla scala locale adottiamo l’approccio territorialista.;

Keywords:Cooperazione transfrontaliera; Reti locali; Interreg; Cerdanya; Wipptal

  1. AECT – Hospital de la Cerdanya (2017). Memòria 2016/Rapport d’activité 2016. http://www.hcerdanya.eu/sites/default/files/media/media/Documents/Publicacions/memoria_rapport_activite_hc_2015.pdf (ultimo accesso 26 agosto 2017).
  2. Berzi M. (2016). La cooperación transfronteriza como soporte al desarrollo local endógeno en las áreas de montaña: el caso de la Cerdanya. In: Trillo J.M. y Pires I., coord., Fronteras en la investigación peninsular: temáticas y enfoques contemporáneos/Fronteiras na investigação peninsular. Santiago de Compostela: Servizo de Publicacións e Intercambio Científico.
  3. Berzi M. (2017). The cross-border reterritorialization concept revisited: the territorialist approach applied to the case of Cerdanya on the French-Spanish border. European Planning Studies, 25(9): 1575-1596. DOI: 10.1080/09654313.2017.132162
  4. Berzi M. y Castañer M. (forthcoming). Los Pirineos entre las políticas europeas y las iniciativas locales de cooperación transfronteriza: el caso de la Cerdaña, Documents d’Anàlisis Geogràfica.
  5. Berzi M. y Durà A. (2015). “La gobernanza de la cooperación transfronteriza sanitaria en la UE: un estado de la cuestión y el caso de estudio del Hospital de la Cerdanya”. Comunicazione presentata al XII Congresso AECPA ¿Dónde está hoy el poder? Donostia/San Sebastián 13-15 giugno 2015. Testo disponibile al sito: http://www.aecpa.es/uploads/files/modules/congress/12/papers/1186.pdf (ultimo accesso: 26 agosto 2017).
  6. Castañer M. i Feliu J. (2012). L’Eurodistricte català transfronterer. Un espai emergent sense marc administratiu. Treballs de la Societat Catalana de Geografia, 41-58.
  7. Celata F. and Coletti R. (2014). Place-based strategies or territorial cooperation? Regional development in transnational perspective in Italy. Local Economy, 29(4-5): 394-411.
  8. CoR – Comitato delle Regioni (2016). Relazione di monitoraggio GECT 2015 Attuazione dei nuovi programmi di cooperazione territoriale. Testo disponibile al sito:http://cor.europa.eu/en/documentation/studies/Documents/EGTC%20Monitoring%20Report%202015%20-%20Implementing%20the%20new%20territorial%20cooperation%20programmes/EXECUTIVE-SUMMARY-IT.pdf (ultimo accesso: 20 febbraio 2017).
  9. CoE – Council of Europe (1980). European outline convention on transfrontier cooperation between territorial communities or authorities. ETS No. 106 – Madrid, 21.V.1980. Testo disponibile al sito: https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/106 (ultimo accesso: 20 febbraio 2017).
  10. Debarbieux B. and Price M. (2008). Representing Mountains: From Local and National to Global Common Good. Geopolitics, 13(1): 148-168. DOI: 10.1080/1465004070178337
  11. Debarbieux B., Price M. and Balsiger J. (2013). The Institutionalization of Mountain Regions in Europe. Regional Studies, 49(7): 1193-1207. DOI: 10.1080/00343404.2013.81278
  12. Del Biaggio C. (2013). Linking up the Alps: how networks of local political actors build the pan-Alpine region. Bern: Peter Lang.
  13. Dematteis G. e Governa F. (2005). Territorialità, sviluppo locale, sostenibilità: il modello SLoT. Milano: FrancoAngeli.
  14. Eurobarometro (2015). Flash Eurobarometer 422 “Cross-border cooperation in the EU” – Aggregate report”. Testo disponibile al sito: http://ec.europa.eu/COMMFrontOffice/publicopinion/index.cfm/Survey/getSurveyDetail/instruments/FLASH/surveyKy/1565 (ultimo accesso: 26 agosto 2017).
  15. Gasparini A. (2014). Belonging and Identity in the European Border Towns: Self-Centered Borders, Hetero-Centered Borders. Journal of Borderlands Studies, 29(2): 165-201. DOI: 10.1080/08865655.2014.91606
  16. Generalitat de Catalunya (2015). Anuari Estadístic de Catalunya. Barcelona: Departament d’Agricultura, Ramaderia, Pesca i Alimentació.
  17. Gonzalez-Prat F. (2002). El Pirineu, problemes de conservació i gestió. La necessitat d’una Convenció Pirinenca. Testo disponibile al sito: https://www.mysciencework.com/publication/show/b56a46a3c2b5d5f610dd89989a6139e8 (ultimo accesso: 20 febbraio 2017).
  18. Governa, F. (1997). Il milieu urbano. L’identità territoriale nei processi di sviluppo. Milano: FrancoAngeli.
  19. GRWipptal (2011). I Comuni della Wipptal. / Associazione Regionalmanagement Wipptal. Testo disponibile al sito: http://www.wipptal.org/gemeindeamt/download/222449081_3.pdf (ultimo accesso: 20 febbraio 2017).
  20. Guichonnet P. et Raffestin C. (1974). Géographie des frontières. Paris: Presses Universitaires de France.
  21. van Houtum H.V. (2005). The geopolitics of borders and boundaries. Geopolitics, 10(4): 672-679. DOI: 10.1080/1465004050031852
  22. IFCT – Institut Franco-català Transfronterer (2015). L’enquesta d’usos lingüístics a la Catalunya del Nord 2015. Barcelona: Generalitat de Catalunya – Departament de Cultura. Direcció General de Política Lingüística. Testo disponibile al sito: http://llengua.gencat.cat/web/.content/documents/dadesestudis/altres/arxius/EULCN_2015_principals_resultats.pdf (ultimo accesso 22 marzo 2017).
  23. Jacobs J. and Assche K.V. (2014). Understanding Empirical Boundaries: A Systems-Theoretical Avenue in Border Studies. Geopolitics, 19(1): 182-205. DOI: 10.1080/14650045.2013.83010
  24. Kaplan D.H. and Häkli J. (2002). Boundaries and place: European borderlands in geographical context. Lanham: Rowman & Littlefield.
  25. Magnaghi A. (2012). Il Progetto locale: verso la coscienza di luogo. Torino: Bollati Boringhieri.
  26. Martinez O.J. (2002). The Dynamics of Border Interaction. In: Schofield Clive H., ed., Global boundaries: World boundaries. Vol. 1. London: Routledge.
  27. Mitterer W. (2004). Brennero, il luogo che non c’è. Le voci. BioArchitettura, 38, agosto-settembre. Testo disponibile al sito: http://www.bioarchitettura-rivista.it/index.php?option=com_content&view=article&id=119:brennero-il-luogo-che-non-ce-le-voci&catid=45:n38&Itemid=129 (ultimo accesso: 20 feb-braio 2017).
  28. MOT (2016). Les espaces naturels transfrontaliers en Europe. Testo disponibile al sito: http://www.espaces-transfrontaliers.org/ressources/cartes/maps/show/les-espaces-naturels-transfrontaliers-en-europe (ultimo accesso 20 febbraio 2017).
  29. Nordregio (2004). Mountain areas in Europe. Analysis of mountain areas in EU Member States, acceding and other European countries. Nordregio Report. Testo disponibile al sito: http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/pdf/montagne/mount1.pdf (ultimo accesso: 20 dicembre 2016).
  30. Observatori del Paisatge de Catalunya (2013). Le paysage transfrontalier de la Cerdagne. Un projet d’avenir commun. http://www.catpaisatge.net/fitxers/tries/proj_transfront_2013.pdf (ultimo accesso: 7 novembre 2016).
  31. O’Dowd L. (2001). The changing significance of European borders. Regional & Federal Studies, 12(4): 13-36. DOI: 10.1080/71400477
  32. Oliveras X. (2013). La cooperación transfronteriza en la Cerdanya (frontera España-Francia). Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles (AGE), 62: 25-48. Testo disponibile al sito: https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4258326 (ultimo accesso: 22 settembre 2016).
  33. Paasi A. (1996). Territories, boundaries, and consciousness: The changing geographies of the Finnish-Russian boundary. Chichester: Wiley.
  34. Paasi, A. and Prokkola, E.K. (2008). Territorial dynamics, cross-border work and everyday life in the Finnish-Swedish border area. Space and Polity, 12(1): 13-29.
  35. Pastor R. (2016). Los paisajes fronterizos en el contexto de desfuncionalización de las fronteras europeas: una aproximación a su estudio a partir del paisaje del área central del Espacio Catalán Transfronterizo. In: Trillo Santamaría J. y Pires I., coord., Fronteras en la investigación peninsular temáticas y enfoques contemporáneos. Santiago: Universidade de Santiago de Compostela – Servizo de Publicacións e Intercambio Científico.
  36. Rumley D. and Minghi J.V., eds. (1991). The geography of border landscapes. London: Routledge.
  37. Ruppert K. and Penz H. (1978). Das Wipptal. Bevölkerung, Siedlung und Wirtschaft der Paβlandschaft am Brenner. Tiroler Wirtschaftsstudien, Heft 27.
  38. Sahlins P. (1989). Boundaries: the making of France and Spain in the Pyrenees. Oakland: University of California Press.
  39. Salsa A. (2007). Il tramonto delle identità tradizionali. Spaesamento e disagio esistenziale nelle Alpi. Scarmagno: Priuli e Verlucca.
  40. van der Schelde B. and Hœkveld G.A. (1992). The Regional Development of Borderlands: An Explorative Study in the Franco Italian Alps. Cahiers de Géographie du Québec, 36(99): 483-500.
  41. Sohn C. (2014). Modelling cross-border integration: The role of borders as a resource. Geopolitics, 19(3): 587-608. DOI: 10.1080/14650045.2014.91302
  42. Sohn C. and Stambolic N. (2015). The urban development of European border regions: a spatial typology. Europa Regional, 21.2013.4 Testo disponibile al sito: http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0168-ssoar-457453 (ultimo accesso: 26 agosto 2017).
  43. AECT – Hospital de la Cerdanya (2017). Memòria 2016/Rapport d’activité 2016. http://www.hcerdanya.eu/sites/default/files/media/media/Documents/Publicacions/memoria_rapport_activite_hc_2015.pdf (ultimo accesso 26 agosto 2017).
  44. Berzi M. (2016). La cooperación transfronteriza como soporte al desarrollo local endógeno en las áreas de montaña: el caso de la Cerdanya. In: Trillo J.M. y Pires I., coord., Fronteras en la investigación peninsular: temáticas y enfoques contemporáneos/Fronteiras na investigação peninsular. Santiago de Compostela: Servizo de Publicacións e Intercambio Científico.
  45. Berzi M. (2017). The cross-border reterritorialization concept revisited: the territorialist approach applied to the case of Cerdanya on the French-Spanish border. European Planning Studies, 25(9): 1575-1596. DOI: 10.1080/09654313.2017.132162
  46. Berzi M. y Castañer M. (forthcoming). Los Pirineos entre las políticas europeas y las iniciativas locales de cooperación transfronteriza: el caso de la Cerdaña, Documents d’Anàlisis Geogràfica.
  47. Berzi M. y Durà A. (2015). “La gobernanza de la cooperación transfronteriza sanitaria en la UE: un estado de la cuestión y el caso de estudio del Hospital de la Cerdanya”. Comunicazione presentata al XII Congresso AECPA ¿Dónde está hoy el poder? Donostia/San Sebastián 13-15 giugno 2015. -- Testo disponibile al sito: http://www.aecpa.es/uploads/files/modules/congress/12/papers/1186.pdf (ultimo accesso: 26 agosto 2017).
  48. Castañer M. i Feliu J. (2012). L’Eurodistricte català transfronterer. Un espai emergent sense marc administratiu. Treballs de la Societat Catalana de Geografia, 41-58.
  49. Celata F. and Coletti R. (2014). Place-based strategies or territorial cooperation? Regional development in transnational perspective in Italy. Local Economy, 29(4-5): 394-411.
  50. CoR – Comitato delle Regioni (2016). Relazione di monitoraggio GECT 2015 Attuazione dei nuovi programmi di cooperazione territoriale. -- Testo disponibile al sito:http://cor.europa.eu/en/documentation/studies/Documents/EGTC%20Monitoring%20Report%202015%20-%20Implementing%20the%20new%20territorial%20cooperation%20programmes/EXECUTIVE-SUMMARY-IT.pdf (ultimo accesso: 20 febbraio 2017).
  51. CoE – Council of Europe (1980). European outline convention on transfrontier co-operation between territorial communities or authorities. ETS No. 106 – Madrid, 21.V.1980. -- Testo disponibile al sito: https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/106 (ultimo accesso: 20 febbraio 2017).
  52. Debarbieux B. and Price M. (2008). Representing Mountains: From Local and National to Global Common Good. Geopolitics, 13(1): 148-168. DOI: 10.1080/1465004070178337
  53. Debarbieux B., Price M. and Balsiger J. (2013). The Institutionalization of Mountain Regions in Europe. Regional Studies, 49(7): 1193-1207. DOI: 10.1080/00343404.2013.81278
  54. Del Biaggio C. (2013). Linking up the Alps: how networks of local political actors build the pan-Alpine region. Bern: Peter Lang.
  55. Dematteis G. e Governa F. (2005). Territorialità, sviluppo locale, sostenibilità: il modello SLoT. Milano: FrancoAngeli.
  56. Eurobarometro (2015). Flash Eurobarometer 422 “Cross-border cooperation in the EU” – Aggregate report”. -- Testo disponibile al sito: http://ec.europa.eu/COMMFrontOffice/publicopinion/index.cfm/Survey/getSurveyDetail/instruments/FLASH/surveyKy/1565 (ultimo accesso: 26 agosto 2017).
  57. Gasparini A. (2014). Belonging and Identity in the European Border Towns: Self-Centered Borders, Hetero-Centered Borders. Journal of Borderlands Studies, 29(2): 165-201. DOI: 10.1080/08865655.2014.91606
  58. Generalitat de Catalunya (2015). Anuari Estadístic de Catalunya. Barcelona: Departament d’Agricultura, Ramaderia, Pesca i Alimentació.
  59. Gonzalez-Prat F. (2002). El Pirineu, problemes de conservació i gestió. La necessitat d’una Convenció Pirinenca. -- Testo disponibile al sito: https://www.mysciencework.com/publication/show/b56a46a3c2b5d5f610dd89989a6139e8 (ultimo accesso: 20 febbraio 2017).
  60. Governa, F. (1997). Il milieu urbano. L’identità territoriale nei processi di sviluppo. Milano: FrancoAngeli.
  61. GRWipptal (2011). I Comuni della Wipptal. / Associazione Regionalmanagement Wipptal. -- Testo disponibile al sito: http://www.wipptal.org/gemeindeamt/download/222449081_3.pdf (ultimo accesso: 20 febbraio 2017).
  62. Guichonnet P. et Raffestin C. (1974). Géographie des frontières. Paris: Presses Universitaires de France.
  63. van Houtum H.V. (2005). The geopolitics of borders and boundaries. Geopolitics, 10(4): 672-679. DOI: 10.1080/1465004050031852
  64. IFCT – Institut Franco-català Transfronterer (2015). L’enquesta d’usos lingüístics a la Catalunya del Nord 2015. Barcelona: Generalitat de Catalunya – Departament de Cultura. Direcció General de Política Lingüística. -- Testo disponibile al sito: http://llengua.gencat.cat/web/.content/documents/dadesestudis/altres/arxius/EULCN_2015_principals_resultats.pdf (ultimo accesso 22 marzo 2017).
  65. Jacobs J. and Assche K.V. (2014). Understanding Empirical Boundaries: A Systems-Theoretical Avenue in Border Studies. Geopolitics, 19(1): 182-205. DOI: 10.1080/14650045.2013.83010
  66. Kaplan D.H. and Häkli J. (2002). Boundaries and place: European borderlands in geographical context. Lanham: Rowman & Littlefield.
  67. Magnaghi A. (2012). Il Progetto locale: verso la coscienza di luogo. Torino: Bollati Boringhieri.
  68. Martinez O.J. (2002). The Dynamics of Border Interaction. In: Schofield Clive H., ed., Global boundaries: World boundaries. Vol. 1. London: Routledge.
  69. Mitterer W. (2004). Brennero, il luogo che non c’è. Le voci. BioArchitettura, 38, agosto-settembre. -- Testo disponibile al sito: http://www.bioarchitettura-rivista.it/index.php?option=com_content&view=article&id=119:brennero-il-luogo-che-non-ce-le-voci&catid=45:n38&Itemid=129 (ultimo accesso: 20 febbraio 2017).
  70. MOT (2016). Les espaces naturels transfrontaliers en Europe. -- Testo disponibile al sito: http://www.espaces-transfrontaliers.org/ressources/cartes/maps/show/les-espaces-naturels-transfrontaliers-en-europe (ultimo accesso 20 febbraio 2017).
  71. Nordregio (2004). Mountain areas in Europe. Analysis of mountain areas in EU Member States, acceding and other European countries. Nordregio Report. -- Testo disponibile al sito: http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/pdf/montagne/mount1.pdf (ultimo accesso: 20 dicembre 2016).
  72. Observatori del Paisatge de Catalunya (2013). Le paysage transfrontalier de la Cerdagne. Un projet d’avenir commun. -- http://www.catpaisatge.net/fitxers/tries/proj_transfront_2013.pdf (ultimo accesso: 7 novembre 2016).
  73. O’Dowd L. (2001). The changing significance of European borders. Regional & Federal Studies, 12(4): 13-36. DOI: 10.1080/71400477
  74. Oliveras X. (2013). La cooperación transfronteriza en la Cerdanya (frontera España-Francia). Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles (AGE), 62: 25-48. -- Testo disponibile al sito: https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4258326 (ultimo accesso: 22 settembre 2016).
  75. Paasi A. (1996). Territories, boundaries, and consciousness: The changing geographies of the Finnish-Russian boundary. Chichester: Wiley.
  76. Paasi, A. and Prokkola, E.K. (2008). Territorial dynamics, cross-border work and everyday life in the Finnish-Swedish border area. Space and Polity, 12(1): 13-29.
  77. Pastor R. (2016). Los paisajes fronterizos en el contexto de desfuncionalización de las fronteras europeas: una aproximación a su estudio a partir del paisaje del área central del Espacio Catalán Transfronterizo. In: Trillo Santamaría J. y Pires I., coord., Fronteras en la investigación peninsular temáticas y enfoques contemporáneos. Santiago: Universidade de Santiago de Compostela – Servizo de Publicacións e Intercambio Científico.
  78. Rumley D. and Minghi J.V., eds. (1991). The geography of border landscapes. London: Routledge.
  79. Ruppert K. and Penz H. (1978). Das Wipptal. Bevölkerung, Siedlung und Wirtschaft der Paβlandschaft am Brenner. Tiroler Wirtschaftsstudien, Heft 27.
  80. Sahlins P. (1989). Boundaries: the making of France and Spain in the Pyrenees. Oakland: University of California Press.
  81. Salsa A. (2007). Il tramonto delle identità tradizionali. Spaesamento e disagio esistenziale nelle Alpi. Scarmagno: Priuli e Verlucca.
  82. van der Schelde B. and Hœkveld G.A. (1992). The Regional Development of Borderlands: An Explorative Study in the Franco Italian Alps. Cahiers de Géographie du Québec, 36(99): 483-500.
  83. Sohn C. (2014). Modelling cross-border integration: The role of borders as a resource. Geopolitics, 19(3): 587-608. DOI: 10.1080/14650045.2014.91302

Matteo Berzi, Antoni Durà Guimerà, Le reti transfrontaliere locali nelle aree di confine montane. Analisi dei casi della Wipptal e della Cerdanya in "ARCHIVIO DI STUDI URBANI E REGIONALI" 121/2018, pp 73-95, DOI: 10.3280/ASUR2018-121004