Animals tried in court. Facts and problems in the late Middle Ages (XIII-XVI centuries)

Journal title SOCIETÀ E STORIA
Author/s Giulia Rainis
Publishing Year 2016 Issue 2016/152 Language Italian
Pages 25 P. 229-253 File size 645 KB
DOI 10.3280/SS2016-152001
DOI is like a bar code for intellectual property: to have more infomation click here

Below, you can see the article first page

If you want to buy this article in PDF format, you can do it, following the instructions to buy download credits

Article preview

FrancoAngeli is member of Publishers International Linking Association, Inc (PILA), a not-for-profit association which run the CrossRef service enabling links to and from online scholarly content.

In Western Europe during the Middle-ages, starting from the XII century, it is on record that some animals were brought to trial and had to stand in front of a real court to answer for their offenses. The punishment consisted in a curse or excommunication pronounced by an ecclesiastical authority against the guilty animal. A summary survey of surviving documents and of the relevant theological and juridical literature is conducted by this author in order to highlight the practical and doctrinal aspects of these trials, and to point out the doubts they raised in some observers.

Keywords: Offending animals, trials, justice, curse, excommunication

  1. Alexander Halensis, Summa Universae Theologiae Christianae secundum unitarius, Cambridge, Omnisys 1990 (copia anastatica dell’edizione pavese del 1489 stampata presso Francesco de Girardengo e Giovanni Antonio Birreta).
  2. Alberico da Rosate (1601), Dictionarium Iuris tam civili quam canonici, Venezia, Impensis societatis librorum legalium.
  3. von Amira K. (1891), Thierstrafen und Thierprozessen, Innsbruck, Wagner.
  4. Anshelm V. (1884), Berner Chronik, Berna, vol. I, http://www.digibern.ch/katalog/berner-chronik-valerius-anshelm.
  5. de Arles y Andosilla M. (1581), Tractatus de Superstitionibus, contra maleficia seu sortilegia quæ hodiæ vigent in orbe terrarum, Frankfürt am Mein, N. Bassaeum.
  6. Azpilcueta Doctoris Navarri M. (1593), Consiliorum sive responsorum, Libri Quinque: Iuxta ordinem decretalium dispositi, Libri Quinque, Brescia, Societate Brixiensem.
  7. Baronio C. (1712), Annales Ecclesiastici, X, Venezia, MDC haeredem Hieronimy Scoti.
  8. Cameron E. (2010), Enchanted Europe, Oxford, Oxford University Press.
  9. Carletti A. da Chivasso (1534), Summa angelica de casibus coscientialibus, Lione, Jacobum Giuneti.
  10. Chassenée de B. (1588), Consilia Domini Bartholomaei à Chasseneo Iuriscunsulti Præstantissimi, Lugduni, N. Vincentium (ed. or. 1531).
  11. C. Chêne (1995), Juger le vers: exorcismes et procès d’animaux de Lausanne: XVe-XVIe siècles, Lausanne, Cahiers lausannois d’histoire médiéval (14).
  12. Cohen E. (1986), Law, Folklore and Animal Lore, in «Past and Present», n. 110, pp. 6-37.
  13. Cohen E. (1993), The crossroads of justice: law and culture in late medieval France, Leiden, Brill’s studies in intellectual history.
  14. P. Collomb (2011), Ecrire la performance processionelle dans les villes de l’Occident médiéval, in Medialität der Prozession. Médialité de la procession, K. Gvozdeva e H. R. Velten, a cura di, Heidelberg, Winter Universitätverlag, pp. 105-126.
  15. C. d’Addosio (1892), Bestie delinquenti, Napoli, L. Pierro.
  16. Del Col A. (2006), L’inquisizione in Italia dal XII al XXI secolo, Milano, Mondadori.
  17. Delort R. (1987), L’uomo e gli animali dall’età della pietra a oggi, Roma-Bari, Laterza.
  18. Delort R., Walter F. (2002), Storia dell’ambiente europeo, Bari, Dedalo. Delort R. (2011), Osservazioni, in Le calamità ambientali nel tardo Medioevo europeo: realtà, percezioni, reazioni, in Matheus W., Piccinni G., Pinto G., Varanini G.
  19. M. (a cura di), Atti del XII convegno del Centro di Studi sulla civiltà del Tardo Medioevo (San Miniato 31 maggio – 2 giugno 2008), Firenze, Firenze University Press, pp. 401-422.
  20. Delrìo M. (1606), Disquisitionum magicarum libri sex, in tres tomos partiti, Magonza, Officina Ursellana - Iohannes Iacobi König.
  21. Dinzelbacher P. (2006), Das Fremde Mittelalter: Gottesurteil und Tierprozess, Magnus, Essen.
  22. Evans E. P. (2012), Animali al rogo. Storie di processi e condanne contro gli animali dal Medioevo all’Ottocento, Milano, Res Gestae (ed. or. The criminal prosecution and capital punishment of Animals. The lost history of Europe’s Animal Trials, London, W. Heinemann, 1905)
  23. Franz A. (1909), Die kirchlichen Benediktionen im Mittelalter, Freiburg, Herden.
  24. Frutaz A. P., a cura di (1966), Magna Legenda Sancti Grati, in, Le fonti per la storia della Valle d’Aosta, vol. I, Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, Thesaurus Ecclesiarum Italiae, Serie 1: Piemonte.
  25. Hammerlin F. (1595), Tractatus secundus Exorcismorum seu Adiurationum Doctoris Foelicis Malleoli, in Sprenger J. e Kramer H. I., Malleus malleficarum, Lyon, Sumptibus Petri Landry, pp. 289-306.
  26. von Hentig H. (1942), La pena, vol. I, Milano, Fratelli Bocca (ed. or. Die Strafe, Heidelberg, Springer, 1930).
  27. Hottinger H. (1657), Historiae Ecclesiasticae Novi Testamenti, pars IV, Zurich, Johannes Henrici Hambergeri.
  28. de La Marche A. (a cura di) (1877), Anecdotes historiques légendes et apologues. Titrés du recueil inédit de étienne de Bourbon, Paris, Loones.
  29. Le Cointe C. (1688), Annales ecclesiastici francorum, vol. VII, Paris, Thypographia Regia.
  30. Le Marant de Kerdaniel E. (1908), Les animaux en justice: procédures en excommunication, Paris, Daragon.
  31. Lycostene C. (1577), Prodigiorum ac ostentorum Chronica, Basilea, Henricum Petri.
  32. Marchesan A. (1923), Treviso Medievale, v. I, Treviso, Tipografia funzionari comunali.
  33. Masser-Vuketich S. (2004), Die Bozner Chronik. Regionalgeschehen und Weltereignis in lokaler Wahrnehmung. Textausgabe und Kommentar, Dissertation zur Erklärung des Grades, Leopold-Franzens-Universität Innsbruck, Innsbruck.
  34. Ménabréa L. (1846), De l’origine, de la forme et de l’esprit de jugements rendus au moyen âge contre les animaux, Chambery, Puthod.
  35. Menghi G. (1586), Compendio dell’arte essorcistica et possibilità delle mirabili et stupende orationi delli demoni et dei malefici, Bologna, nella stamperia di G. Rossi.
  36. Muratori L. A. (a cura di) (1727), Athanasius Bibliothecarius, Historia de vitis romanorum pontificum, CXII, Stephanus VI, in Rerum Italicarum Scriptores, s. I, vol. III, Roma.
  37. Pastoureau M. (2001), Medioevo simbolico, Roma-Bari, Laterza.
  38. Pietro Lombardo, Sententiarium libri quatuor, Lib. II, De rerum corporalium et spiritualium creatione et formatione aliisque pluribus eo pertinentibus, distinctio XV, De opere quinta diei, quando creavit deus ex aquis volatilia et natatilia, in Patrologia Latina, vol. 192.
  39. Plinio Secondo G. (1988), Storia naturale, vol. II., Antropologia e zoologia, Corso A., Mugellesi R. e Rosati G. (a cura di), Torino, Einaudi. Prosperi A. (1996), I tribunali della coscienza. Inquisitori, confessori, missionari, Torino, Einaudi.
  40. Rainis G. (2011), «Proceder comme justice et raison le desiroit et requiroit». I processi contro gli animali nella Francia del tardo Medioevo: il caso del maiale tra XIV e XVI secolo, in «I Quaderni del Ramo d’oro on line», 4 (2011), pp. 100-120: http://www.qro.unisi.it/frontend/sites/default/files/Proc%C3%A9der_comme_justice.pdf.
  41. Rainis G. (2013), Se l’uomo diventa animale e l’animale diventa uomo. Le dinamiche dell’esclusione dell’omicida dalla civitas attraverso un confronto fra la giustizia ordinaria e i processi contro gli animali, Atti del convegno Medioevo in formazione. I giovani storici e il futuro della ricerca”, Livorno 2013, Debatte, pp.182-191.
  42. Ruchat A. (1707), Abregé de l’Histoire ecclesiastique du pays de Vaud, Berne, N. E. Haller.
  43. Schenk G. J. (2010), Dis-astri, Modelli interpretativi delle calamità naturali tra Medioevo e Rinascimento, in Matheus W., Piccinni G., Pinto G., Varanini G. M. (a cura di), Atti del XII convegno del Centro di Studi sulla civiltà del Tardo Medioevo (San Miniato 31 maggio – 2 giugno 2008), Firenze, Firenze University Press, pp. 23-76.
  44. Sorel A. (1877), Procès contre des animaux et insectes suivis au moyen âge dans la Picardie et le Valois, Paris, H. Lefebvre.
  45. de Soto D. (1968), De justitia et iure. De la Justicia y del derecho Libb. V e VI, Carro V. D. e González Ordóñez M. (a cura di), Madrid, Institutos de estudios políticos -Colección clásicos políticos. Sección Teólogos juristas.
  46. Tobler G. (1893), Thierprozesse in der Schweiz, Berna, Tonry.
  47. Tobler G. (a cura di) (1901), D. Schilling, Die Berner Chronik (1468-1484), Bern, http://www.digibern.ch/katalog/berner-chronik-diebold-schilling Tonduzzi G. C. (1967), Historiae di Faenza, Bologna, Forni Editore (ristampa anastatica del 1675).
  48. Vairo L. (1583), De Fascino libri tres, Venezia, Aldo Manuzio.
  49. Zerola T. (1602), Praxis episcopalis pars prima, in qua ultra ea quæ a Sacris Canonibus, Sacroque Concilium Tridentini decisa sunt, Venezia, G. Variscum.
  50. Zorzi A. (1994), Rituali di violenza, cerimoniali penali, rappresentazioni della giustizia nelle città italiane centro settentrionali (secoli XII e XV), in P. Cammarosano (a cura di), Le forme della propaganda politica nel Due e nel Trecento. Relazioni al convegno di Trieste (2-5 marzo 1993), Roma, École françoise de Rome.

Giulia Rainis, I processi "civili" agli animali fra prassi e dottrine (XIII-XVI secolo) in "SOCIETÀ E STORIA " 152/2016, pp 229-253, DOI: 10.3280/SS2016-152001